Tesisatlarımızda bulunan cihaz ve makineler nedeniyle elektrik şebekesinden aktif enerji ile birlikte çekilen/verilen tüketim değerine reaktif enerji denir. Elektrik faturasında yazan reaktif enerji bedeli, mevzuatta belirtilen reaktif oran limitlerinin aşılmasıyla oluşan tutara reaktif enerji bedeli denir.
Evlerimizde, işyerlerimizde, fabrikalarda elektrik tesisatımıza bağlı olan birçok cihaz ve makine bulunmaktadır. Cihazlar ve makineler içerisinde kondansatör ve bobin gibi birçok eleman yer almaktadır. Bu elemanlar kapasitif güç veya endüktif güç oluşturmaktadır. Kapasitif ve endüktif terimleri, reaktif kavramını meydana getirmektedir.
Endüktif Yükler: Çamaşır Makinesi, Buzdolabı, Elektrik Motoru, Mekanik Balast,
Kapasitif Yükler: UPS, Elektronikli Balast, Yeraltı Kabloları
Reaktif güç iletim veya dağıtım şebekesinde bulunması istenmeyen, verimliliği düşüren bir güçtür. Reaktif gücü dengede tutabilmek için elektrik abonelerinden reaktif güçlerine dikkat etmeleri beklenir ve mevzuatta da reaktif güç için limitleri bulunmaktadır. Bu limitlerin üzerine çıkılmasıyla elektrik faturalarına reaktif enerji bedeli / reaktif güç bedeli / reaktif ceza bedeli başlığı adı altında ek tutar eklenir.
Reaktif Enerji Bedeli Formülü = (Reaktif Enerji) x (Reaktif Enerji Birim Bedeli)
Reaktif Oranlar – Kapasitif Oran – Endüktif Oran
- Mesken aboneleri, aydınlatma aboneleri, tek fazla beslenen aboneleri ile kurulu gücü 15 kW’a (dâhil) kadar olan aboneler reaktif enerji tarifesi uygulanmaz.
- Kurulu gücü 15 kW ile 50kW arasında olanlar için:
Reaktif Endüktif (RI) oranının %33’ü geçmesi halinde
Reaktif Kapasitif (RC) oranının %20’yi geçmesi halinde - Kurulu Gücü 50 kW üstü için:
Reaktif Endüktif (RI) oranının %20’yi geçmesi halinde,
Reaktif Kapasitif (RC) oranının %15’i geçmesi halinde reaktif enerji bedeli uygulanır.
Endüktif ve kapasitif sayaçların her ikisinin birden abonenin kusuru nedeniyle değer kaydetmemesi (sıfır değer kaydetmesi) durumunda, çekilen aktif enerjinin 0.9 katı (yüzde doksanı) kadar endüktif reaktif, EPDK tarafından yayınlanan Reaktif Enerji birim fiyatı ile çarpılarak Reaktif Enerji Bedeli hesaplanır.
Reaktif Oran Formülü ve Hesaplama
Kapasitif Reaktif Formülü = [ Aylık Toplam Kapasitif Güç(Qc) / Toplam Güç(P) ] x100
Endüktif Reaktif Formülü = [ Aylık Toplam Endüktif Güç(Ql) / Toplam Güç(P) ] x100
Reaktif Örnek Hesaplama: Kurulu gücü 550 kW ve bir ay içerisinde 522016 kWh aktif enerji tüketimi olan bir ticarethane abonesinin kapasitif reaktif enerji miktarı 119558 kVARh olsun.
Kapasitif Reaktif Oran Formülü = (119558/522016)x100 = 22,9%
İncelenen örnekte kapasitif oran yüzde 22,9 çıkmıştır. Bu abonenin kurulu gücü 50kW üzerinde olduğu için kapasitif reaktif oranı limiti %15, endüktif reaktif oranı %20 olarak mevzuatta belirtilmiştir. Kapasitif oran 22,9 olması sebebiyle bu kullanıcı cezaya girmiş ve reaktif enerji bedeli ödeyecektir.
Kompanzasyon
Reaktif gücü mevzuatta belirtilen oranlarda tutabilmek için yapılan işleme kompanzasyon, kurulan sisteme de kompanzasyon sistemi denir. Kompanzasyon sistemi/panosu içerisinde kapasitörler ve reaktörler yer alır. Kapasitif yük fazla ise reaktörler devreye girerken, endüktif yükün yüksek olması durumunda kapasitörler devreye girer.
